GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:08

FONETIKA

Fonetika je fizioloska nauka zato sto opisuje glasove kao prizvod rada odredjenih organa covjecijeg tijela, a fizicka zato sto se vazdusna struja koja stvara glasove ponasa po zakonima koji vaze za mehanicka tijela, kao pri pojavi svakog drugog zvuka u prirodi.

GOVORNI ORGANI COVJECIJEG TIJELA dijele se na tri skupine:

Pluca, trbusni misici i dijafragma i dusnik, koji se u govorni aparat ukljucuju time sto sluze za skupljanje vazduha (pluca), za istiskivanje vazduha (trbusni misici i dijafragma) i za sprovodjenje vazduha (dusnik);
Glasne zice, jezik, zadnje i prednje nepce, alveole, zubi i usne, tj. oni koji proizvode glasove pokretom (glasne zice, usne, jezik), ili na kojima se stvaraju glasovi (nepca, alveole, zubi);
Zdreona, usna i nosna duplja, koje pojacavaju glasove i daju im poseban ton i boju, tj. koje imaju ulogu rezonatora.

U svakom glasu se razlikuju tri sastavna dijela (elementa): jacina,visina i boja.

Jacina glasa zavisi od snage ili jacine podsticaja koji pokrece treperece tijelo, sto znaci da zavisi od amplitude (razdaljine izmedju normalnog polozaja trepereceg tijela i najdalje tacke do koje ono u treperenju stize).Ukoliko je amplituda veca,utoliko je glas jaci.
Visina glasa zavisi od brzine glasa kojom treperece tijelo treperi; ukoliko je veci broj treptaja u jedinici vremena, utoliko je glas visi.
Boja glasa odredjena je oblikom rezonatora.Svaki glas ima posebnu boju jer je oblik glavnog rezonatora, tj. usta pri izgovoru svakog glasa drukciji, sto vazi za svakog govornika.

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:09

GLASOVI

SAMOGLASNICI (VOKALI)

-su glasovi pri cijem izgovoru vazduh iz pluca prolazi kroz dusnik i u grkljanu pokrecu glasne zice, zatim slobodno tece kroz usnu duplju i izlazi u prostor oko govornika.U nasem knjizevnom jeziku ima 5 samoglasnika: a, e, i, o, u

Samoglasnici prednjeg reda su: i i e

Samoglasnici zadnjeg reda su: a, o, u.

SONANTI (GLASNICI)

-su glasovi pri cijem stvaranju vazdusna struja, koja je pokrenula glasne zice u grkljanu, prolazi neometano i uprkos preprekama koje predstavljaju delovi govornog aparata.Sonanti srpskog knjizevnog jezika su glasovi: v, r, j, l, lj, n, nj i m.

usneno-zubni sonant v nastaje tako sto vazdusna struja prolazi srazmjerno slobodno pored prepreke koju cine gornji sekutici sa vlaznim djelom donje usne.
alveolarni sonanti r, l i n, izgovaraju se tako sto se vrh jezika nalazi na alveolama sekutica, a vazdusna struja ima razlicite puteve.
prednjonepcani sonanti j,nj i lj izgovaraju se tako sto je vrh jezika pritisnut na donje sekutice,a gornja povrsina jezika uz prednje (tvrdo) nepce, pri cemu vazdusna struja ima razlicit put.
usneni sonant m izgovara se tako sto se usne cijelom svojom duzinom priljubljuju jedna uz drugu, stvaraju pregradu a vazdusna struja pocinje da prolazi kroz nos, jer se zadnje (meko) nepce spusta i to omogucuje.

SUGLASNICI (KONSONANTI)

-cine grupu glasova koji se stvaraju nastajanjem prepreka u ustima ili na usnama, pri cemu vazdusna struja nema drugog puta osim savladavanja te prepreke.

Srpski knjizevni jezik ima sledece grupe suglasnika:

Usneni (labijalni): b, p i f, od kojih prva dva artikulisu tako sto se usne pribijaju jedna uz drugu, stvarajuci potpunu pregradu vazduhu, zatim se pregrada uklanja (usne se rastavljaju) i vazduh naglo izlazi uz prasak, pa se ova dva glasa nazivaju eksplozivnim suglasnicima.Treci suglasnik nastaje kao proizvod trenja vazdusne struje kroz tesnac koji cine gornji sekutici i unutrasnja vlazna strana donje usne.
Zubni (dentalni): d, t, z, s i c, od kojih se d i t stvaraju tako sto se vrh jezika nalazi na sekuticima, vazdusna struja se gomila iza prepreke i pri naglom otklanjanju prepreke izlazi iz usta, takodje uz prasak; d je zvucno, t bezvucno. Suglasici z i s nastaju na istom mjestu.Z je zvucno, a s bezvucno. Oni se jos nazivaju i tesnacnim suglasnicima. Suglasnik c je sliveni suglasnik.
Prednjonepcani (palatalni): ž, č, ć, š, đ i đz.Njih cine 2 podgrupe: sliveni suglasnici (afrikate)- đ, č, ć i đz i strujni (frikativni)- ž i š.Prvi se stvaraju tako sto prepreka vazdusnoj struji nastaje od prednjeg nepca i gornje povrsine jezika.
Zadnjonepcani (velarni): k, g, h, koji se stvaraju tako sto vazdusna struja nailazi na prepreku stvorenu pomocu zadnjeg dijela jezika i zadnjeg nepca.Suglasnik g, k, su praskavi (eksplozivni).Suglasnik h je strujni (frikativni).

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:10

MORFOLOGIJA

Morfologija je dio gramatike koji opisuje promjenu oblika jedne rijeci zavisnu od funkcije u recenici, odnosno od gramatickog znacenja.

Morfeme se dijele na gramaticke osnove, nastavke za oblik i infikse.

GRAMATICKE OSNOVE su morfeme koje cuvaju vezu sa leksickim znacenjem rijeci, ali i sa gramatickom kategorijom doticne rijeci.
NASTAVCI ZA OBLIK su vezane morfeme koje oznacavaju odnose u koje stupaju rijeci u recenici, odnosno gramaticka znacenja.
INFIKSI (umetnute morfeme) su morfeme koje ucestvuju u tvorbi nekih oblika sa gramatickim znacenjem.

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:10

PODJELA IMENICA PREMA ZNACENJU

-U srpskom jeziku imenice se dijele na 5 skupina.

Vlastite (osobne) imenice su posebna imena pojedinih bica i predmeta, pri cemu pojam predmeta treba shvatiti vrlo siroko
imena ljudi: Darja, Neda, Kristina, Ilija, Vanja, Milan;
imena zivotinja:Jablan, Zdralin, Bobi, Sivko;
imena zemalja, gradova, oblasti, rijeka, planina:Jugoslavija, Beograd, Dunav, Avala...
imena nebeskih tijela: Zemlja, Suturn, Mjesec
Zajednicke(opste) imenice su imena bica, predmeta, pojava sa zajednickim osobinama:ucenik, sestra, majka;list, knjiga, kamen;kosava, oluja, poplava...
Zbirne(kolektivne) imenice su one imenice koje oznacavaju vise bica ili predmeta iste vrste uzetih skupa, u neodredjenom zbiru ili u prirodnoj cjelini: lisce, drvlje, kamenje, cvijece, telad, momcad, djeca...
Gradivne imenice su one kijima se oznacava bilo cjelina, bilo neka kolicina materije (gradje): voda, kamen, zito, mast, olovo, zlato, mlijeko, vino, snijeg, pijesak...
Apstraktne (mislene) imenice su one imenice koje oznacavaju nesto ne opipljivo sto se zamislja ili osjeca: tuga, radost, ceznja, bol, mladost, snaga, brzina, svjezina...

VRSTE PROMJENE IMENICA

Podjela imenica prema gramatickim kategorijama:

PROMJENA IMENICA I VRSTE
-Po prvoj imenickoj vrsti mjenjaju se imenice muskog roda ciji se osnovni oblik(nominativ jed.) zavrsava na suglasnik -o i -e i imenice srednjeg roda ciji se nominativni jed. zavrsava na -o i -e i cija osnova u svim padezima ostaje neizmjenjena.

a) imenica m.r.- jednina mnozina

ucenik ucenici
ucenika ucenika
uceniku ucenicima
ucenika ucenike
ucenice ucenici
ucenikom ucenicima
uceniku ucenicima

PROMJENA IMENICA II VRSTE
-Po drugoj imenickoj vrsti mjenjaju se imenice srednjeg roda ciji se osnovni oblik (nom. jed.) zavrsava vokalom e, a cija se osnova u zavisnim padezima, osim u nominativu, akuzativu i vokativu jed. prosiruje suglasnicima n, t.Obrazac njihove promjene je:

jednina mnozina

ime imena

imena imena

imenu imenima

ime imena

ime imena

imenom imenima

imenu imenima

jednina množina

kube kubeta
kubeta kubeta
kubetu kubetima
kube kubeta
kube kubeta
kubetim kubetima
kubetu kubetima
PROMJENA IMENICA III VRSTE
-Po trecoj imenickoj vrsti mjenjaju se imenice koje se u nominativu jednine završavaju na -a. Kao što pokazuje kongruentni atribut uz njih )dobra zena - dobar sudija), one su zenskog i muskog roda, ali bez obzira na razliku u (prirpdnom rodu, imaju isti obrazac promjene:

ž.r

jednina množina

žena žene
žene žena
ženi ženama
ženu žene
ženo žene
ženom ženama
ženi ženama
m.r

jednina množina

sudija sudije
sudije sudija
sudiji sudijama
sudiju sudije
sudijo/sudija sudije
sudijom sudijama
sudiji sudijama

PROMJENA IMENICA IV VRSTE
-Po četvrtoj imeničkoj vrsti mjenjaju se imenice ženskog roda koje se u nominativu jednine završavaju suglasnikom (tj. kao vidljiv, imaju suglasnički završetak). Obrazac njihove promjene je:

jednina množina

stvar stvari
stvari stvari
stvari stvarima
stvar stvari
stvari stvari
stvarju (stvari) stvarima
stvari stvarima

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:16

SINTAKSA

POJAM SINTAKSE

DEFINICIJA SINTAKSE

Sintaksa je dio gramatike koji izucava sintaksicki sistem nekog jezika, tj. principe na osnovu kojih se, formiranjem i konbinovanjem odgovarajucih jezickih jedinica, od rijaci formulisu recenice kao cjelovite (zavrsene) jedinice usmene ili pisane komunikacije.

SINTAKSIČKE JEDINICE

KOMUNIKATIVNE REČENICE ( = rečenica u širem smislu) jeste, dakle, sintaksičko-komunikativna jedinica kojom se iskazuje cjelovita (završna poruka).
PREDIKATSKA REČENICA ( = rečenica u užem smislu). Terminom rečenice upotrebljenim u užem smislu imenuje se jezička jedinica formirana pomoću glagola u ličnom (finitnom) obliku upotrebljenog u funkciji predikata. Zato se takva jedinica može zvati predikatskom (ili finitnom) rečenicom. Predikatskom rečenicom označava se neka radnja, zbivanje, proces, stanje i sl. U nedostatku boljeg termina koji bi obuhvatio sva ova značenja, u lingvistici se kao t e h n i č k i t e r m i n (tj. kao riječ koja nije upotrebljena u svom svakodnevnom značenju) upotrebljava termin situacija. Zato se može reći da je predikatska rečenica (rečenica u užem smislu) jezička jedinica koja je formnirana pomoću predikata i koja označava neku situaciju.
ODNOS PREDIKATSKIH I KOMUNIKATIVNIH REČENICA - Ako se komunikativna rečenica sastoji samo od jedne predikatske rečenice, za nju se kaže da je po svom s a s t a v u prosta rečenica. A ako u sastav komunikativne rečenice ulazi dve ili više predikatskih rečenica, kaže se da je ona složena rečenica.
RIJEČ KAO SINTAKSIČKA JEDINICA - Najmanja ( = najniža i najuža) sintaksička jedinica je riječ. Za sintaksu to je e l e m e n t a r n a, tj. prosta nedjeljiva, nerasčlanjiva jedinica.
IDENTIFIKOVANJE GRAMATIČKOG OBLIKA MORFOSINTAKSIČKIH RIJEČI -Posmatrane po vrstama riječi morfološke kategorije izgledaju ovako:
I m e n i c e imaju dvije morfološke kategorije: padež (nominativ, genitiv...) i broj (tj. jedninu i množinu)
P r i d j e v i imaju sljedeće morfološke kategorije: rod (muški, ženski, srednji), broj (jednina, množina), padež (nominativ, genitiv...)vid (određeni, neodređeni), stepen poređenja (pozitiv, komparativ, superlativ)
G l a g o l i imaju sljedeće morfološke kategorije: glagolski oblik (prezent, perfekt, futur), kategoriju potvrđenosti odnosno odričnosti, lice (prvo, drugo, treće) i broj (jednina, množinu)
KONSTITUENTSKE I POMOĆNE RIJEČI
Konstituentske su one riječi koje označavaju bića, predmete, svojstva, situacije i sl. i zahvaljajući tome predstavljaju l e k s i č k o j e z g r o konstituenata sintaksičkih jedinica. Takve riječi su imeničke riječi, pridjevske riječi, priloške riječi i glagoli.
Pomoćne riječi se upotrebljavaju uz sintaksičke jedinice da konkretizuju njihove funkcije i odnose i obilježe i istaknu razna gramatička značenja. Takve riječi su prijedlozi, veznici i rječice.

NEZAVISNE I KONSTITUENTSKE JEDINICE I NJIHOVE FUNKCIJE

KOMUNIKATIVNE FUNKCIJE NEZAVISNIH REČENICA - Ostvaruju se upotrebom odgovarajućih vrsta predikatskih rečenica i odgovarajuće intonacije odnosno interpunkcije. Pošto ove vrste predikatskih rečenica ne samo što označavaju određenu situaciju nego i pokazuju i komunikativnu funkciju, one su dovoljne za iskazivanje završne poruke, tj. za formiranje komunikativne rečenice. Drugačije rečeno, ovakve predikatske rečenice mogu da stoje same, zato se i nazivaju nezavisnim rečenicama.

KONSTITUENTSKE JEDINICE I KONSTITUENTSKE FUNKCIJE - Konstituentske funkcije se javljaju u okviru predikatskih rečenica i sintagmi, realizuju se imeničkim, pridjevskim priloškim i glagolskim riječima i sintagmama u odgovarajućem obliku i zavisnim rečenicama.

SINTAKSIČKI OBLIK KONSTITUENTSKIH JEDINICA - Sinstaksički oblik konstituentske jedinice, tj.pokazatelj njene funkcije i značenja, predstavlja njen konstituentski oblik. Taj oblik čine: gramatički oblik leksičlog jezgra i pomoćne i druge riječi koje su vezane za upotrebu konstituentskih jedinica, npr.prijedlozi kod imeničkih jedinica, a zavisni veznici i odnosne i upitne zamjenice i prilozi kod zavisnih rečenica.
NEZAVISNE I ZAVISNE REČENICE- Nezavisne predikatske rečenice obrazuju sistem jer se djele na vrste od kojih svaka ima određeno značenje i funkciju i odgovarajuća obilježja. Isto se može reći i za zavisne rečenice. Pošto su i nezavisne i zavisne rečenice vrste predikatskih rečenica, one ustvari sve zajedno čine jedan kompleksni sistem - sistem predikatskih rečenica.

NAPOREDNI ODNOS MEĐU FUNKCIONALNO PARALELNIM SINTAKSIČKIM JEDINICAMA

Kada se u okviru neke šire jedinice jave dvije ili više jedinice sa paralelnom ili naporednom funkcijom, takve jedinice se međusobno koordiniraju, odnosno povezuju naporednim (koordinativnim) sintaksičkim odnosom. Naporedne jedinice moraju se koordinirati tj. povezati nekim naporenim odnosom: sastavnim, rastavnim, suprotnim itd.Nezavisne rečenice mogu stajati u naporednim odnosima. Naime, u jednoj komunikativnoj rečenici mogu da se iskažu dva ili više obavještenja, pitanja, zapovjesti i sl. Tada se zavisne rečenice kojima se realizuju ove paralelne komunikativne funkcije moraju kooridnirati, odnosno povezati odgovarajućim naporednim (= koordinativnim) sintaksičkim odnosom. Dakle, koordiniraju se ne samo konstituentske jedinice sa paralelnim konstituentskim funkcijama nego i nezavisne predikatske rečenice koje se jave u okviru iste komunikativne rečenice. Komunikativna rečenica se može definisati kao sintaksičko-komunikativna jedinica koju čini ili jedna nezavisna ili spoj dvije ili više međusobno naporednih nezavisnih rečenica i koja se izgovara sa odgovarajućem rečeničnom intonacijom, odnosno piše se velikim početnim slovom i sa odgovarajućim završnim znakom interpunkcije.

od **Admin** Sre 2 Jul 2008 - 0:26

Vokali, sonanti i konsonanti

Kao što znate, srpska azbuka ima 30 glasova. Oni se dele na:

- vokale: a, e, i, o, u, koji su zvučni, slobodni, raspevani i odlični. Kod njihove artikulacije vazdušna struja koja pokreće glasne žice nesmetano prolazi kroz usnu duplju

- sonante: v, l, r, m, n, j, lj, nj, kod kojih ta struja prolazi kroz manje prepreke ali ih nesmetano savlađuje, zato su ovi glasovi takođe zvučni i odlični

- konsonante, kod kojih vazdušna struja prolazi kroz nešto veće prepreke. U zavisnosti od toga da li glasne žice vibriraju ili ne, konsonanti se dele na zvučne i bezvučne. Zvučni konsonanti su takođe odlični: b, g, d, z, dž, đ, ž. Bezvučni nisu loši, ali bi mogli da budu i bolji, jer evo slušajte kako zvuče: p, k, t, s, č, ć, š, f, h, c

Zato su reči koje nemaju bezvučnih konsonanata odlične reči. Dakle, pojmom odlična reč označićemo reči koje se sastoje isključivo od vokala, sonanata i zvučnih konsonanata.

Kad malo pogledate pojmove iz raznih oblasti, primetićete da ovih reči ima dosta a opet i da su u manjini. Recimo, ako uzmete spisak od 100 najvećih, tačnije najnaseljenijih gradova Evrope, primetićete da samo 16 njihovih imena ulazi u red takozvanih odličnih imena. To su, ako ih poređamo po veličini:

London
Berlin
Madrid
Rim
Beograd
Milano
Birmingem
Zagreb
Lođ
Riga
Lavov
Đenova
Glasgov
Poznanj
Malaga
Bremen
Naravno, iz ovog spiska bi se reklo da je Beogradsam po sebi neko i nešto među evropskim gradovima. U stvarnosti to zasad nije slučaj. On samo ima zvučno, dakle odlično ime. Ni u kom slučaju ne treba ga zbog toga graditi svjetilnikom i podnevnim suncem.

To je i dalje grad sa mnogo nedostataka u odnosu na druge velike evropske gradove kao što su Pariz, Varšava, Beč, Barselona, Minhen, Prag, Napulj, Keln, Torino, Marselj, Stokholm, Krakov, Valensija, Amsterdam, Lids, Sevilja, Palermo, Frankfurt, Vroclav, Saragosa, Esen, Roterdam, Dortmund, Štutgart, Vilnjus, Dizeldorf, Lisabon, Helsinki, Šefild, Hanover, Oslo ili Kopenhagen.

Jedino što Beograd izdvaja u odnosu na ove gradove jeste odsustvo bezvučnih konsonanata u njegovom nazivu, dakle svojstvo imena koje smo u prethodnoj metodološkoj jedinici označili kao odličnost imena.

Dakle Beograd je grad sa odličnim imenom, kao što je i grad sa odličnim geografskim i geopolitičkim položajem. Time treba biti zadovoljan, ali i raditi na rešavanju drugih njegovih problema.

Isto tako, treba biti zadovoljan ako vaše ime spada u red tzv. odličnih reči, dakle ako se zovete: Marija, Milena, Ana, Jovana, Irena, Ljiljana, Biljana, Jelena, Radmila, Ljubina, Angelina, Zorana. Isto tako, treba biti zadovoljan i ako se zovete: Andrej, Mladen, Zoran, Dejan, Milan, Dragan, Igor, Goran, Jovan, Danijel, Gabrijel, Božidar, Radomir, Miodrag, Živorad, Vladimir, Đorđe, Grožđe, a u današnjem slučaju Audiogrožđe.

Naročito treba biti zadovoljan ako vam i ime i prezime spadaju u red odličnih reči, što se zbog završnog ć u srpskom jeziku retko dešava. Takvo ime i prezime poseduje Vladimir Divljan. Takvo ime poseduje i Ronald Regan.

Treba biti zadovoljan i ako vam se bend zove Idoli, kao i ako se zove Jarboli. Ako vozite Reno, Dijanu, Bubu, Varburga, Volva, pa i Juga. Ako navijate za Bajern, Real, pa i Udineze. Ako su vam omiljeni pisci Ibzen, Gogolj, Vijon, Rable, Unamuno. Ako vam je omiljeni glumac Marlon Brando a glumice Ava Gardner i Ingrid Bergman.

Kad smo kod filma, zanimljivo je da takozvani super-junaci ne poseduju takozvana odlična imena, jer se svima potkrao po neki bezvučni konsonant: Supermen, Spajdermen, Betmen, Festmen. To ih naravno ne sprečava da budu super-junaci.

I naravno da treba biti zadovoljan i ako se zovete Višnja ili ako se zovete Dušan, ako vozite Spačeka, ako čitate Čapeka odnosno Hašeka, ako navijate za Mančester, ako vam je omiljena puška Vinčester, i naravno ako vam je omiljeni glumac Forest Vitaker, dobitnik Oskara.

od Sponsored content

Pon	Uto	Sre	Čet	Pet	Sub	Ned
				1	2	3
4	5	6	7	8	9	10
11	12	13	14	15	16	17
18	19	20	21	22	23	24
25	26	27	28	29	30

GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA

Re: GRAMATIKA SRPSKOG JEZIKA